Om ons heen zien we traditionele gemeenschappen verdwijnen; ‘ieder voor zich’ is de norm. Bestaande tegenstellingen worden sterker waardoor groepen niet meer naast elkaar maar tegenóver elkaar komen te staan. De coronamaatregelen van het afgelopen jaar hebben de voortschrijdende individualisering alleen maar versterkt en de meest kwetsbare gezinnen, kinderen en jongeren zijn het hardst geraakt. Als maatschappelijke partij vertaalt de BMK dergelijke actuele ontwikkelingen naar wat dit betekent voor onze opdracht. Wat is hier onze verantwoordelijkheid en wat kunnen wij doen zodat alle kinderen erbij blijven horen en genieten van optimale kansenontwikkeling?
We nodigen op 29 april Micha de Winter uit als gastspreker bij onze BMK online sessie ‘Kinderopvang als Civil Society’ om samen met hem hierop antwoorden te formuleren. Samen met ruim 100 leden die online meepraten, duiken we in dit onderwerp met verrassende uitkomsten!
Zo noemt De Winter maatschappelijke kinderopvang ‘een actieve lokale partner rondom het kind’ die zich veel sterker mag profileren in die hoedanigheid: kinderopvang als maatschappelijke voorziening ten behoeve ouders, kinderen en samenleving. En De Winter identificeert in de geïndividualiseerde samenleving een laatste taboe, want ‘opvoeden lijkt een privé project’. Ouders vinden het niet prettig als anderen zich met de opvoeding bezig houden. In Nederland geven we onszelf met onze gezinsopvoeding steevast een hoog rapportcijfer (een 8!), terwijl dit nooit wetenschappelijk bewezen is.
Keerzijde
De keerzijde van deze gezinsopvoeding is dat het de coalitievorming van opvoeders rondom het kind belemmert. Veel ouders slagen er maar ten dele in om in hun eentje alle ballen in de lucht te houden en kunnen steun gebruiken. Centrale vragen voor de maatschappelijke kinderopvang zijn: Wat hebben ouders en gezinnen nodig om kinderen te laten opgroeien en voor te bereiden op de wereld van de toekomst waarin zij zullen leven? En: Wat hebben kinderen nodig om op een goede manier op te groeien? Eén van de antwoorden daarop is bondig samengevat in het Afrikaanse gezegde: it takes a village to raise a child. Maatschappelijke kinderopvang vervult een belangrijke rol in het versterken van deze pedagogische Civil society, ofwel; de sociale netwerken rondom gezinnen en kinderen, die opvoeding en ontwikkeling faciliteren.
‘Rijke sociale netwerken’
“Kinderen hebben belang bij een coherente samenhang van de diverse relaties om hen heen waarin goed wordt samengewerkt tussen ouders en professionals”, aldus Micha de Winter. Dit is echter niet altijd het geval. Terwijl in opvoeding én ontwikkeling juist de kwaliteit van relaties tussen de diverse opvoeders een essentiële rol speelt.
Haaks daarop staan de sociale gevolgen van Covid-19[1] ; er ontstaat spanning op het systeem en de meest kwetsbare gezinnen, kinderen en jongeren worden het hardst geraakt door de pandemie. Bijvoorbeeld alleenstaande ouders (zij hebben onvoldoende opvang voor kinderen), gezinnen in armoede en gezinnen met te weinig binnen-en buitenruimte of met verstandelijke beperkingen et cetera.
Lange termijn perspectief
De Winter licht toe: “Alle ouders en kinderen hebben pedagogische coalities nodig. Dit zijn gezaghebbende gemeenschappen waar meerdere volwassenen zich betrokken voelen en die coherent zijn. Het is schadelijk voor kinderen als echte samenhang ontbreekt. Daarom moeten ouders en andere opvoeders samen nadenken over wat zij belangrijk vinden voor hun kinderen en een lange termijn perspectief hebben op ontwikkeling en democratisch burgerschap.” Dit sluit aan bij de adviezen van de coalitie Met Andere Ogen.
Versterk de Civil society
“Het is zaak om actief en bewust de pedagogische Civil society te versterken”, aldus De Winter. Want ons sociale kapitaal is van belang voor de kwaliteit van de opvoeding én ontwikkeling van kinderen.” De Winter stipt aan hoe belangrijk het is hierbij gebruik te maken van de hulpmiddelen die in een gemeenschap aanwezig zijn om de gezins-en sociale organisatie vorm te geven. Denk aan elementen als de kwaliteit van sociale relaties, groepslidmaatschap, formele en informele netwerken, gedeelde normen, vertrouwen, wederkerigheid en inzet voor de gemeenschap.
Onze maatschappelijke opdracht en de Civil society
De opvoeding van kinderen reikt verder dan de verantwoordelijkheid van ouders, vindt ook de BMK. Voor ons is kinderopvang een essentieel onderdeel van de coalitie rondom het kind in hechte samenwerking met andere partijen. Want kinderopvang en opvoeding vraagt onze collectieve zorg en betrokkenheid.
In onze Civil society is opvoeden een gedeelde verantwoordelijkheid van alle volwassenen in het leven van kinderen en is kinderopvang een partner die naast ouders staat. Wij zoeken daarom de samenwerking met onderwijs en zorg, de wijk, gemeenten, sportverenigingen of Jantje Beton, Unicef, NOC*NSF, Stichting Lezen & Schrijven, Number 5 Foundation en WomenINC. We moeten stoppen kinderen in verschillende systemen te duwen maar als volwassenen één systeem rondom het kind vormen. De BMK maakt zich sterk voor een breed gevarieerd en samenhangend aanbod van verschillende expertises. Vanuit een gezamenlijke pedagogische verantwoordelijkheid kunnen we het kind steunen in de ontwikkeling.
Vanzelfsprekende partner
Maatschappelijke kinderopvang is die vanzelfsprekende partner omdat onze maatschappelijke opdracht een structurele en stabiele samenwerking met gemeenten en andere partijen waarborgt. Dit kunnen wij garanderen omdat wij hetzelfde doel nastreven en geen winstoogmerk hebben. Maatschappelijke kinderopvangorganisaties doen geen winstuitkeringen maar investeren dit geld ten gunste van de kwaliteit van de opvang en ten gunste van alle kinderen. Ook hebben maatschappelijke organisaties niet de functie op termijn een pensioenvoorzieningen voor eigenaren te zijn. Wel zorgen zij voor een optimale spreiding van de kinderopvang door zich ook te vestigen in dunbevolkte regio’s of in achterstandswijken. Maatschappelijke kinderopvang is daardoor een betrouwbare en structurele samenwerkingspartner die zorgt voor blijvende kwaliteitsinvesteringen in de kinderopvang en spreiding van de kinderopvang door heel Nederland.
Een tweede publiek belang waar de maatschappelijke kinderopvang aan bijdraagt is het voorkomen van segregatie. Kinderen uit verschillende segmenten van de samenleving komen elkaar nauwelijks tegen, leren elkaar niet kennen en leren niet hoe je samenleeft met verschillen. Maatschappelijke breed toegankelijke kinderopvang voor alle kinderen van 0 tot en met 12 jaar en zonder financiële drempels voor ouders, kan daar een prachtige verbindende rol in spelen.
Kinderopvang en marktwerking?
Wij vroegen Micha de Winter naar zijn visie op de taak van kinderopvang. De Winter: ‘’Kinderopvang is een publieke zaak die als taak heeft opvoedingsnetwerken rond kinderen te versterken en bijdraagt aan de community-vorming rond de opvoeding. Kinderopvang is een sociaal pedagogische basisvoorziening die bijdraagt aan het voorkomen van segregatie op voorwaarde dat alle kinderen toegang hebben. Daarnaast leren kinderen op de kinderopvang omgaan met diversiteit en brengt ouders met elkaar in aanraking. Kortom, kinderopvang leent zich niet voor marktwerking omdat juist het principe van toegang voor alle kinderen, ook van niet-werkende ouders, essentieel is. En dat kan alleen als niet de markt maar de kwaliteit van de opvoedingsnetwerken leidend is.”
Ook zijn we natuurlijk benieuwd naar zijn visie op ons huidige systeem van financiering. Daar kan De Winter kort over zijn ‘een wangedrocht’. “Een publieke zaak leent zich niet voor de markt en vanuit die doelstelling geredeneerd is het onzin om verschillende financieringsstromen te hebben”, voegt hij toe.
Vijf kernpunten van de BMK
De BMK benadrukt in haar maatschappelijke visie op kinderopvang vijf kernpunten waar we steeds vanuit gaan en waarin onze maatschappelijke opdracht besloten ligt, te weten; kansengelijkheid en optimale ontwikkelingskansen voor alle kinderen, kinderopvang zonder financiële drempels en kosteloos voor ouders, onze maatschappelijke rol in de Civil society, kwaliteitsinvesteringen in plaats van winstonttrekkingen en tenslotte de cruciale rol van kinderopvang in onze arbeidsmarktuitdagingen.
Wij vragen Micha de Winter zijn pedagogische licht te laten schijnen over onze vijf kernpunten en zijn visie hierop te geven. De Winter: “Kosteloze toegang voor alle kinderen van 0 tot en met 12 jaar, voor bijvoorbeeld 2 dagen in de week is van groot belang voor het realiseren van optimale ontwikkelingskansen en neemt financiële drempels weg. Daarnaast vind ik de rol die maatschappelijke kinderopvang speelt in de Civil Society essentieel. Maatschappelijke kinderopvang is een actieve, lokale partner rondom het kind maar mag zich veel sterker profileren in die hoedanigheid. Kinderopvang als maatschappelijke voorziening ten behoeve ouders, kinderen en samenleving.”
Hélène Smid (Communicatieadviseur BMK) en Ellen Monteban (Beleidsmedewerker BMK)
[1] Werkgroep Halsema, april 2020
