SEO-rapportage; doorrekening 8 scenario’s ‘toegangsrecht kinderopvang’

Kinderopvang is goed voor de ontwikkeling van kinderen, faciliteert ouders om ontspannen de zorg voor kinderen en werk te combineren en is goed voor de samenleving. De BMK en Het Kinderopvangfonds gaven SEO Economisch Onderzoek opdracht om 8 mogelijke scenario’s van deel gratis kinderopvang voor alle kinderen van 0-13 jaar door te rekenen. Dit maakt dat de politiek straks echt iets te kiezen heeft en een vergelijk met de veelgebruikte SVK (Scenariostudie Vormgeving Kindvoorzieningen) scenario’s mogelijk is.  

Op 23 juni bespraken Loes Ypma (BMK) en Gijs van Rozendaal (voorzitter Kinderopvangfonds) de SEO-rapportage met de Directie Kinderopvang van SZW.

SEO: budgettaire effecten van 8 scenario’s

SEO berekende de budgettaire effecten van acht scenario’s waarbij wordt uitgegaan van toegankelijkheid van het stelsel voor alle kinderen voor minimaal twee dagen, ongeacht het werk of inkomen van hun ouders. Dan is er sprake van één inclusieve voorziening en één financieringssysteem voor kinderen van werkende en niet-werkende ouders.

Maatschappelijke vraagstukken
Kinderopvang kan een cruciale bijdrage leveren aan een groot aantal maatschappelijke vraagstukken.

De SEO scenario’s dragen bij aan het oplossen van;

• de groeiende ongelijkheid tussen kinderen;
• de groeiende tekorten op de arbeidsmarkt en de lage deeltijdfactor;
• de kinderopvangtoeslag, die veel te complex en foutgevoelig is.

Deze SEO-doorrekening is afgestemd met SZW en sluit daarmee aan bij de Scenarioverkenning Vormgeving Kindvoorzieningen-doorrekening van het kabinet uit 2020.

De scenario’s met een aantal dagen gratis toegang voor ieder kind en de andere dagen gratis voor kinderen van werkende ouders, voldoen het beste aan deze drie doelen; scenario’s 4, 6, 7 en 8. Scenario 4 is hiervan de meest betaalbare variant.

Algemene toelichting op de scenario’s
Belangrijk uitgangspunt bij het formuleren van deze scenario’s is dat kinderopvang voor alle kinderen van 0-13 jaar een generiek toegankelijke voorziening is waarbij ‘de toegang aan de poort’ niet beperkt wordt door bepaalde criteria (zoals arbeidseis, doelgroep et cetera). De voorziening bevordert inclusiviteit, gaat segregatie tegen en stelt ouders in staat om te werken. Het recente SER-advies Een kansrijke start voor alle kinderen (10 juni 2021) geeft heldere argumenten vóór een generiek toegangsrecht voor alle kinderen van nul tot dertien jaar. De SEO-rapportage maakt een evenwichtige afweging mogelijk van de voor- en nadelen van de varianten van het toegangsrecht.

Toegevoegde waarde van de 8 scenario’s
BMK en Het Kinderopvangfonds vinden dat de SVK te grofmazige scenario’s schetst, terwijl ook nog tussenscenario’s mogelijk zijn. Het SVK-scenario 2 (alleen voor kinderen van werkende ouders) kost € 2 miljard maar levert beleidsmatig niets op en SVK scenario’s 3 en 4 (voor alle kinderen) kosten € 5,5-6,5 miljard en gaan meteen naar een publiek stelsel.

Daarom hebben wij gekeken naar varianten vanuit de vraag ‘hoe zetten we onze middelen zo in dat de doeltreffendheid wordt geoptimaliseerd (dus geen ongewenst gebruik van kinderopvang) en de doelmatigheid maximaal is (als arbeidsinstrument en als pedagogisch instrument)?’

Daartoe hebben wij gekeken naar zowel de pedagogische doelstelling als de arbeidsmarkt-doelstelling:

• Pedagogische doelstelling
  We hebben we een toegangsrecht voor ieder kind gedefinieerd vanuit de vraag: ‘welke minimale omvang tot kinderopvang is nodig om een blijvend positief effect te hebben op de ontwikkeling (sociaal, emotioneel, cognitief, motorisch) van kinderen’. De wetenschap is daar eenduidig over dat dit zou moeten bestaan uit minimaal vier dagdelen (of twee dagen) voor kinderen van 0-4 jaar en twee dagdelen voor kinderen van 4-13 jaar. De SER is eveneens uit gegaan van dit uitgangspunt.
• Arbeidsmarktdoelstelling
  We hebben geconstateerd dat de Wet kinderopvang als arbeidsmarktinstrument goed functioneert vanwege de koppeling aan de vraag of ouders werken. Dat handhaven we.

Op ons verzoek hebben SEO en het ministerie van SZW de doorrekening op elkaar afgestemd. Daardoor praten we allemaal over dezelfde cijfers. Tevens hebben we de aansluiting gemaakt met de SVK rapportage.

Interessantste scenario

Een interessant scenario is hierbij scenario 4 omdat dit een aantal grote voordelen heeft:

1. Scenario 4 geeft alle kinderen recht op professionele kinderopvang gedurende twee dagen per week zonder kosten voor ouders.
2. Scenario 4 is interessant voor ouders omdat zij, wanneer zij meer willen werken of een opleiding volgen, recht hebben op kinderopvang zonder kosten. Dit bevordert de arbeidsparticipatie want alles wat ouders extra werken draagt bij aan verhoging van het gezinsinkomen.
3. Scenario 4 is interessant voor de overheid en de uitvoering omdat er geen relatie meer is tussen het inkomen van ouders en het afnemen van kinderopvang. Hiermee is de toeslagenproblematiek opgelost. Daarnaast blijft wel de relatie bestaan tussen ‘kinderopvang en werk’ als ouders meer dan twee dagen kinderopvang willen afnemen. Dit voorkomt dat kinderopvang ongelimiteerd wordt afgenomen.

In scenario 4 krijgen alle kinderen van 0 t/m 12 jaar in het basisdeel twee dagen gratis (kosteloos voor ouders) kinderopvang per week: 1144 uur per jaar voor kinderen van 0-4 jaar (22 uur x 52 weken) en 584 uur per jaar voor kinderen van 4 t/m 12 jaar (korte schooldagen en lange vakantiedagen). Daarnaast is er aanvullende gratis kinderopvang voor de 3^e, 4^e en 5^e dag voor werkende ouders, afhankelijk van de werkuren van de minst werkende partner

SAMENVATTING SEO-RAPPORT

Gevraagd is de berekening uit te voeren uitgaande van het huidige kwaliteitsniveau en uitgaande van een extra kwaliteitsimpuls. Voor de extra kwaliteitsimpuls is uitgegaan van twee varianten: één met een kostenstijging conform de Scenariostudie Vormgeving Kindvoorzieningen (SVK) en één uitgaande van een alternatief voorstel van HK/BMK met lagere kosten van de kwaliteitsimpuls. Tabel S.1 bevat de resultaten. Deze twee alternatieven kunnen worden gezien als een range waarbinnen de extra kosten vallen.

Tabel S.1. Budgettaire lasten scenario’s, structureel in mld. euro’s per jaar

Bron:   SEO Economisch Onderzoek. Door afrondingsverschillen tellen de componenten niet altijd op tot het totaal

Download het SEO-rapport