Aandachtsfunctionaris in hart en ziel
Er is veel animo voor de werkgroep ‘Meldcode kindermishandeling’. Wij vinden het belangrijk om onze achterban op de hoogte te houden van de voortgang en inhoud van deze werkgroep. Vandaar deze update, die in de loop van de tijd vervolgd zal worden met de uitkomsten van de bijeenkomsten.
In deze update lees je wat de aandachtsfunctionarissen die wij hebben gesproken, aangeven als grootste knelpunten binnen de uitvoering van hun rol én hoe wij samen aan de slag gaan om deze professionals bij te staan. Ook doen we een oproep aan bemiddelingsmedewerkers in de gastouderbranche: meld je aan voor de werkgroep! We hebben ruim voldoende aandachtsfunctionarissen uit de kinderopvangbranche, dus aanmelden vanuit de dagopvang is helaas niet meer mogelijk.
Door: Maryse Nijhof (beleidsmedewerker BMK)
Ter voorbereiding op de werkgroep Meldcode kindermishandeling die wij samen met de BK hebben opgericht, doen we sinds een aantal weken een belronde langs een deel van de aandachtsfunctionarissen die zich hebben aangemeld. Inmiddels hebben er al zo’n veertig aandachtsfunctionarissen en andere professionals zich aangemeld. De telefoontjes met deze mensen zijn waardevol voor ons, omdat we gelijk alle tips kunnen verzamelen die deze experts hebben bijvoorbeeld op het gebied van goede trainingen die zij eerder volgden. Deze tips verzamelen we om in een later stadium met alle leden van de werkgroep (en vervolgens alle kinderopvangorganisaties) te delen. Ook praten we over de drempels die zij ervaren bij het in de praktijk omgaan met signalen van kindermishandeling en huiselijk geweld en het ondersteunen van gezinnen.
De meest gehoorde uitdaging
De meest gehoorde zorg is en blijft dat pm’ers het lastig vinden om te praten met ouders. De meeste aandachtsfunctionarissen geven aan: onze pm’ers signaleren het als er iets niet pluis is of niet goed gaat in het gezin en met het kind. De stap nemen om er dan gelijk laagdrempelig en open over te praten met ouders, die blijft moeilijk. Dat geldt overigens ook voor leidinggevenden, blijkt uit de gesprekken. Als de pm’ers en/of leidinggevenden vervolgens niet die stap durven te zetten (uit twijfel of ze het juist hebben gesignaleerd, angst voor wat ze teweeg brengen, onzekerheid over eigen kunnen), dan blijft de situatie ongewijzigd voor het kind. Ook staat de aandachtsfunctionaris er dan min of meer alleen voor, met al haar kennis en goede intenties maar met te weinig uitvoeringskracht bij het team waarmee zij dit moet oppakken.
We zijn er nog niet
Soms gaat het over grote organisaties met honderden kinderen. Op zulke grote aantallen kun je er gif op innemen dat er gezinnen zijn die onze steun uit de kinderopvang kunnen gebruiken, héél hard kunnen gebruiken. Uit onderzoek weten we namelijk dat ongeveer één op de dertig kinderen slachtoffer is van een vorm van kindermishandeling. De landelijke cijfers die bekend zijn over het aantal kinderen dat mishandeld wordt in Nederland zijn nog steeds schrikbarend. Uit het rapport ‘De prevalentie van huiselijk geweld en kindermishandeling in Nederland’ (Boom & Wittebrood, 2019) blijkt onder meer dat zeker drie procent van de kinderen in Nederland slachtoffer is van een vorm van kindermishandeling, waarvan een groot deel van de kinderen ernstig wordt verwaarloosd. Dit zijn slechts de cijfers van de kinderen bij wie professionals een vorm van kindermishandeling hebben gesignaleerd. Waarschijnlijk het topje van de ijsberg. Om het concreet te maken: we hebben het over minimaal 90.000 tot 127.000 kinderen.
Expertise halen én brengen
De ervaringen van de aandachtsfunctionarissen die zij delen aan de telefoon raken mij keer op keer. Sommige aandachtsfunctionarissen voeren al jarenlang deze functie uit en hebben veel gesprekken gevoerd met ouders, pm’ers opgeleid en drempels genomen. Het is waardevol om deze, soms heel ervaren, experts bij elkaar te brengen. Bijna iedereen geeft aan iets te willen halen uit de bijeenkomsten, én te willen brengen bijvoorbeeld door anderen in deze functie verder te helpen. Vandaar dat we ook aandacht gaan besteden aan intervisie binnen deze bijeenkomsten. Uitwisseling op basis van eigen praktijkervaringen en hoe hiermee om te gaan, blijkt heel effectief. Daarnaast benaderen we, samen met de BK, goede experts of een ervaringsdeskundige als we aanvullende expertise zoeken.
De verantwoordelijkheid en de kwetsbaarheid
Laatst sprak ik een aandachtsfunctionaris die een voorbeeld gaf van een kind dat werd mishandeld, maar waar jarenlang, heel pijnlijk, was weggekeken door professionals. Men was regelrecht bang voor een ‘berucht’ gezin in een redelijk kleine gemeenschap. De aandachtsfunctionaris deed een melding. Dat werd haar door het gezin in kwestie niet in dank afgenomen. Een aandachtsfunctionaris draagt een grote verantwoordelijkheid en dat heeft ook effect op de professional zelf. Wat er met een kind gebeurt, laat je niet los. Als een gezin woedend op je wordt, je wellicht zelfs bedreigd, ben je ineens heel kwetsbaar. In het geval van de aandachtsfunctionaris en het ‘beruchte gezin’ gaven de ouders pas jaren later aan dat ze dankbaar waren voor de melding en de stappen die zij daarna hebben kunnen zetten.
De ruimte binnen kinderopvangorganisaties
Kindermishandeling is een onderwerp dat continu op de agenda moet staan. En kennis moet doorlopend gevoed worden. De aandachtsfunctionaris kan geregeld naar trainingen gaan en haar expertise up to date houden, maar zij moet vervolgens ook ruimte zien te krijgen om de kennis over te dragen aan de pm’ers en leidinggevenden én hen te begeleiden in de juiste manier van handelen en actie ondernemen.
Uit de gesprekken met de aandachtsfunctionarissen komen grote verschillen naar voren in hoeveel ruimte er per kinderopvangorganisatie is om goed vorm te geven aan het ondersteunen van gezinnen en signaleren van problemen. Zo verschilt het aantal aandachtsfunctionarissen: soms zijn er twee op honderden kinderen, op andere plekken is iedere locatieleider of clustermanager ook opgeleid tot aandachtsfunctionaris. In de ene organisatie komt het onderwerp standaard aan bod tijdens een teamvergadering en is er ruimte voor professionalisering van het gehele team, in de andere organisatie alleen als de aandachtsfunctionaris een issue aandraagt.
Signalen van de werkgroep omzetten naar landelijk advies
Voor de werkgroep zijn de verschillen tussen organisaties een belangrijk signaal, omdat dit betekent dat er op landelijk niveau werk aan de winkel is. Met de werkgroep zal bijvoorbeeld besproken worden: kunnen we met elkaar adviseren aan landelijke partijen (Ministerie van SZW, VNG, GGD GHOR) om een minimum of quota aan aandachtsfunctionarissen vast te leggen in landelijke regelgeving? Wat voor minimum voorwaarden of regels zouden ten goede komen in deze strijd tegen kindermishandeling? Of moet we het niet zoeken in meer regelgeving, maar in andere vormen van professionalisering en inbedden in de organisatie? Hoe zorgen we er dan voor dat álle kinderopvangorganisaties zich actief blijven ontwikkelen in het ondersteunen van kwetsbare gezinnen?
Oproep aan gastouderbureaus
Uit een ander telefoongesprek kwam het advies om ook de gastouderbranche goed te betrekken bij het beter leren signaleren van mogelijke kindermishandeling, het ondersteunen van gezinnen en uitvoeren van de meldcode. Gastouders hebben bij uitstek meestal een nauwe band met ouders. Dit kan betekenen dat de drempel lager is om iets bespreekbaar te maken. Het kan ook betekenen dat gastouders het daardoor juist moeilijker vinden om het gesprek aan te gaan met de ouder. Ook is de gastouderbranche kwetsbaar waar dit het (vermoeden van) kindermishandeling en grensoverschrijdend gedrag betreft door gastouders zelf. Er wordt doorgaans niet aan het vierogenprincipe voldaan. Bemiddelingsmedewerkers van gastouderbureaus zijn dan ook van harte welkom om zich aan te melden bij de werkgroep.
Kick-off bijeenkomst: 13 oktober
De eerste bijeenkomst zal op 13 oktober (online) plaatsvinden met ruimte voor een plenair deel en voor uitwisseling/intervisie. We zoeken dus nog medewerkers uit de gastouderbranche om zich aan te sluiten: mail naar: nijhof@bmko.nl of schipperheijn@kinderopvang.nl
Wij kijken er naar uit om aan de slag te gaan!
