Op 25 april meldde Staatssecretaris Van Ark de Kamer dat zij de plannen voor de nieuwe wijze van financieren van de kinderopvang niet doorzet. De BMK liet al direct weten verbijsterd te zijn door dit besluit. Voormalig minister Asscher concludeerde in 2016 dat de kern van de problematiek, de problematische (hoge) terugvorderingen, niet kan worden opgelost met maatregelen binnen de Belastingdienst die er op gericht zijn terugvorderingen te beperken. Diezelfde maatregelen stelt de staatssecretaris nu opnieuw voor. De BMK vindt echter dat het stelsel van toeslagen voor kinderopvang fundamentele tekortkomingen kent die alleen met een ander stelsel opgelost kunnen worden.
Wat ging hier aan vooraf?
Staatssecretaris Van Ark erkent de problemen in het huidige stelstel die aanleiding waren om te komen tot het voorstel voor directe financiering van de kinderopvang. Het kabinet besluit daarentegen de directe financiering niet door te zetten omdat er “altijd risico’s verbonden zijn aan een stelselwijziging”. Van Ark zoekt verbetervoorstellen binnen het huidige stelsel, uitgevoerd door de belastingdienst. Dit betreft oplossingen in de uitvoering die de problemen ‘verzachten’, denk aan meer en beter contact tussen ouder, kinderopvangorganisatie en belastingdienst. Oplossingen die verder reiken dan dat zullen nader verkend moeten worden, volgens de staatssecretaris. Dit gaat bijvoorbeeld over de systematiek van het vastgestelde jaarinkomen t-2 om meer zekerheid voor ouders te creëren en de problematiek van de terugvorderingen te verkleinen. Nu vraag je je ongetwijfeld af waarom dat niet eerder is bedacht is…. Maar dat is het wel!
Onvoldoende ondervangen
Na een zorgvuldige heroriëntatie concludeerde voormalig minister Asscher (in zijn brief aan de Kamer, d.d. 14 september 2016): “De Belastingdienst heeft in de afgelopen tijd maatregelen genomen die er op gericht zijn terugvorderingen te beperken. Maar met deze maatregelen kunnen de hierboven beschreven fundamentele oorzaken onvoldoende worden ondervangen. (…) Binnen het huidige toeslagenstelsel zou in plaats van gebruik te maken van het actuele inkomen overgegaan kunnen worden op een vastgesteld inkomen t-2, zoals onder meer door het BIT[1] is voorgesteld. Uit de analyse van de heroriëntatie komt naar voren dat daarmee niet de kern van de problematiek, te weten de problematische (hoge) terugvorderingen, wordt aangepakt. Hoge terugvorderingen ontstaan vooral doordat wijzigingen in het gebruik en het recht optreden, die niet tijdig zijn onderkend. Dergelijke wijzigingen kunnen in een voorschotsystematiek niet worden ondervangen”.
Na een gedegen heroriëntatie concludeerde Minister Asscher: “Op grond van de probleemanalyse en de bestudering van de alternatieven die tijdens de heroriëntatie heeft plaatsgevonden, trek ik de conclusie dat een stelsel gebaseerd op directe financiering in termen van doelrealisatie en budgettaire gevolgen te prefereren valt boven aanpassingen binnen de bestaande toeslagensystematiek.”
Aanzienlijk minder ouders in de problemen
Met de directe financiering gaat de kinderopvangtoeslag niet meer direct naar de ouders. Dit geld gaat via DUO naar kinderopvangorganisaties. Ouders hoeven dan alleen nog maar de eigen bijdrage te betalen aan de overheid. Daardoor hoeft het gebruik niet meer te worden geschat en worden wijzigingen sneller onderkend. Hierdoor zal het aantal terugvorderingen fors verminderen (naar schatting 80% daling). En er zullen aanzienlijk minder ouders in de problemen komen door hoge terugvorderingen of nabetalingen.
Voorbeeld. De heer en mevrouw Jansen hebben een laag inkomen, hun peuter gaat drie dagen naar de kinderopvang. Zij hoeven zelf slechts 50 eurocent per uur voor de kinderopvang te betalen. Zij moeten in een systeem van toeslagen echter wel het totale bedrag van € 7,45 per uur voorschieten. Dat gaat niet altijd goed.
Kinderopvangtoeslag vaak een bron van schulden
Dat is ook de reden dat wij in onze berichtgeving refereerden aan Marco Florijn van NVVK (de branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren) die meldt dat de kinderopvangtoeslag heel vaak een bron van schulden en zware schuldenproblematiek is. Dit probleem is inmiddels nog versterkt doordat meer ‘kwetsbare’ ouders kinderopvang (door de harmonisatie van de peuterspeelzaal) afnemen.
Imago kinderopvang
De problemen rondom de kinderopvangtoeslag raken echter alle ouders, hoog en laag opgeleid met hoge en lage inkomens. Directe financiering zou een groot deel daarvan oplossen. En wat te denken van het imago dat kinderopvang te duur is? Ook dat los je op met een systeem van directe financiering.
Op één punt is de BMK het wel eens met mevrouw Van Ark: “Ik ben onder de indruk van de manier waarop DUO tot nu toe, in goede samenwerking met de veldpartijen, bezig was met de ontwikkeling van het financieringssysteem”. De BMK bedankt DUO voor haar enorme inzet en betrokkenheid!
[1] Het Bureau ICT-toetsing (BIT) toetst op de risico’s en slaagkans van projecten die door de rijksoverheid en zelfstandig bestuursorganen (zbo’s) worden opgezet en waarbij ICT een belangrijke rol heeft.
